Jak radzić sobie z przemocą w miejscu pracy

Praca to nie tylko źródło utrzymania, ale także przestrzeń, w której spędzamy znaczną część naszego życia. Niestety, czasem ta przestrzeń może stać się źródłem stresu i cierpienia z powodu przemocy. Zrozumienie, jak rozpoznać i skutecznie radzić sobie z tym problemem, jest kluczowe dla zachowania zdrowia psychicznego i fizycznego, a także dla budowania bezpiecznego i szanującego się środowiska pracy.

Czym jest przemoc w miejscu pracy?

Przemoc w miejscu pracy to szerokie pojęcie, które obejmuje wszelkie zachowania naruszające godność osobistą lub fizyczną pracownika. Może przybierać różne formy i nie zawsze jest łatwo rozpoznawalna. Najczęściej kojarzymy ją z mobbingiem, ale spektrum jest znacznie szersze. Warto pamiętać, że przemoc może być zarówno fizyczna, jak i psychiczna, a jej skutki są równie destrukcyjne.

• Mobbing: Długotrwałe i uporczywe nękanie lub zastraszanie pracownika, mające na celu jego poniżenie, ośmieszenie, izolowanie lub wyeliminowanie z zespołu.
• Dyskryminacja: Nierówne traktowanie ze względu na płeć, wiek, rasę, religię, orientację seksualną, niepełnosprawność itp.
• Molestowanie seksualne: Jakiekolwiek niechciane zachowanie o charakterze seksualnym, które narusza godność osoby i tworzy onieśmielającą, wrogą, poniżającą, upokarzającą lub obraźliwą atmosferę.
• Przemoc fizyczna: Bezpośrednie ataki fizyczne, groźby lub niszczenie mienia.
• Przemoc werbalna: Groźby, obelgi, upokarzanie, krzyki, niestosowne komentarze.

Jak rozpoznać sygnały ostrzegawcze?

Rozpoznanie przemocy, zwłaszcza tej psychicznej, może być trudne, ponieważ często jest subtelna i rozłożona w czasie. Zwracaj uwagę na powtarzające się wzorce zachowań, które sprawiają, że czujesz się źle, niekomfortowo lub zagrożony. Przykłady to ciągła krytyka bez uzasadnienia, ignorowanie twoich pomysłów, odbieranie zadań poniżej twoich kwalifikacji, rozprzestrzenianie plotek, wykluczanie z życia zespołu, a nawet groźby czy szantaż. Ważne jest zaufanie swoim odczuciom – jeśli coś budzi twój niepokój, prawdopodobnie jest ku temu powód.

Pierwsze kroki: Co robić, gdy doświadczasz przemocy?

Gdy czujesz, że jesteś ofiarą przemocy, kluczowe jest podjęcie działań. Nie ignoruj problemu i nie czekaj, aż sam zniknie. Pamiętaj, że masz prawo do bezpiecznego miejsca pracy.

1. Dokumentuj incydenty: Zapisuj daty, godziny, miejsca, świadków oraz dokładny opis zdarzeń. Zachowuj wszelkie e-maile, wiadomości czy inne dowody. To kluczowe, jeśli zdecydujesz się na formalne kroki.
2. Nie obwiniaj siebie: Pamiętaj, że wina nigdy nie leży po stronie ofiary. Masz prawo do szacunku i godnego traktowania.
3. Poszukaj wsparcia: Porozmawiaj z zaufanym kolegą, przyjacielem, członkiem rodziny lub specjalistą. Dzielenie się swoimi doświadczeniami może przynieść ulgę i pomóc w ocenie sytuacji.
4. Wyznacz granice: Jeśli czujesz się na siłach, spróbuj bezpośrednio, ale spokojnie, zakomunikować osobie stosującej przemoc, że jej zachowanie jest nieakceptowalne. Czasami to wystarcza.

Formalne działania i systemy wsparcia

Jeśli próby samodzielnego rozwiązania problemu nie przyniosły skutku lub sytuacja jest zbyt poważna, konieczne mogą być formalne działania.

Zgłoś problem wewnętrznie

W większości firm istnieją procedury zgłaszania nadużyć. Skontaktuj się z działem HR, bezpośrednim przełożonym (jeśli nie jest sprawcą) lub inną wyznaczoną osobą odpowiedzialną za etykę pracy. Przedstaw zebrane dowody. Pamiętaj, że firma ma obowiązek zbadać sprawę i podjąć odpowiednie kroki.

Skorzystaj z pomocy zewnętrznej

Jeśli wewnętrzne procedury zawiodą lub nie ma możliwości ich zastosowania, możesz zwrócić się o pomoc poza firmą:

• Państwowa Inspekcja Pracy (PIP): PIP zajmuje się nadzorem i kontrolą przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów dotyczących mobbingu i dyskryminacji. Mogą przeprowadzić kontrolę w firmie.
• Prawnik: Specjalista od prawa pracy może doradzić, jakie masz prawa i jakie kroki prawne możesz podjąć, włącznie z wniesieniem sprawy do sądu.
• Organizacje pozarządowe: Istnieją fundacje i stowarzyszenia oferujące wsparcie ofiarom przemocy, w tym psychologiczne i prawne.

Ciekawostka: W Polsce Kodeks pracy jasno określa mobbing jako działanie lub zachowanie dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników (art. 94³ Kodeksu pracy).

Budowanie odporności i dbanie o siebie

Doświadczanie przemocy w pracy jest niezwykle obciążające psychicznie. Dlatego dbanie o swoje zdrowie psychiczne jest tak samo ważne, jak podejmowanie działań formalnych.

• Poszukaj pomocy psychologicznej: Terapeuta lub psycholog może pomóc ci przetworzyć trudne emocje, wzmocnić poczucie własnej wartości i nauczyć strategii radzenia sobie ze stresem.
• Skup się na relacjach poza pracą: Spędzaj czas z bliskimi, rozwijaj swoje pasje i hobby. To pomoże ci oderwać się od problemów zawodowych i odzyskać równowagę.
• Zadbaj o styl życia: Regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta i odpowiednia ilość snu mają ogromny wpływ na twoje samopoczucie i odporność na stres.

Prewencja: Jak firmy mogą zapobiegać przemocy?

Najlepszym sposobem radzenia sobie z przemocą jest jej zapobieganie. Firmy powinny aktywnie działać na rzecz tworzenia kultury szacunku i otwartości.

• Jasne polityki anty-mobbingowe i antydyskryminacyjne: Każda firma powinna mieć spisane i komunikowane pracownikom zasady postępowania oraz konsekwencje naruszania tych zasad.
• Szkolenia: Regularne szkolenia dla pracowników i kadry zarządzającej na temat rozpoznawania i reagowania na przemoc są kluczowe.
• Kultura otwartości: Promowanie środowiska, w którym pracownicy czują się bezpiecznie, zgłaszając problemy, bez obawy o odwet.
• Wsparcie dla ofiar: Zapewnienie dostępu do wsparcia psychologicznego i prawnego dla osób doświadczających przemocy.

Pamiętaj, że bezpieczne i zdrowe środowisko pracy to prawo, a nie przywilej. Nie ma miejsca na przemoc w żadnej formie. Jeśli jej doświadczasz, nie jesteś sam i masz prawo szukać pomocy. Twoje zdrowie i dobro są najważniejsze.